Hôm
nay đường phố HCM lại tiếp tục bị ngập nước vì cơn mưa không ngừng đã kéo dài hơn
1h. Ta ngồi đây trong căn phòng vắng vẻ, bỗng nhiên đâu đó những kí ức xa xưa đột
nhiên hiện về
Vào
một ngày nọ... Một con người cô độc... Một câu hỏi xuất hiện... Sống để làm gì?
Socrates
đã nói: "Một cuộc đời không suy xét thì không đáng sống"
Cuộc
đời của mỗi người chúng ta có ý nghĩa gì đó hay không? Hay đó chỉ là sự tồn tại
do bắt buộc?
Shakespeare
viết: "Cuộc đời chẳng qua là 1 bóng mát bên đường, một diễn viên tồi bước
khập khễnh đầy sầu thảm suốt vai diễn trên sân khấu, rồi sau đó không còn được
nghe nói đến gì nữa, vở diễn là 1 câu chuyện được kể lại bởi thằng ngốc đầy ồn
ào và phẫn nộ nhưng chẳng mang lại 1 ý nghĩa nào cả"
Chúng ta là những con cá đang bị nhốt trong thác nước,
là con chim bị nhốt trong chiếc lồng, là đống xương tàn đang chờ ngày mục nát,
là sinh vật đang bị giết dần bởi thời gian.
Một sự tồn tại không hề có ý nghĩa có đáng để tồn tại?
Chính vì thế giới chẳng ban cho ta 1 ý nghĩa nên ta phải tự tìm lấy nó, phải
tìm ra 1 ý nghĩa nào đó, phải tìm ra một lí do nào đó cho cuộc đời. Jean Paul
Sartre nói rằng khi 1 nhà hiện sinh viết về 1 kẻ hèn nhát, thì anh ta nói rằng
kẻ hèn nhát đó phải chịu trách nhiệm cho sự hèn nhát của mình. Anh ta như thế
không phải vì anh ta có trái tim hay cái phổi hay bộ não hèn nhát, không phải
vì cấu tạo sinh lí của anh ta, mà anh ta hèn nhát bởi vì anh ta tự biến mình
thành kẻ hèn nhát thông qua những hành vi của mình. Triết học hiện sinh vô thần
nói rằng, kẻ hèn nhát làm cho mình trở thành hèn nhát, vị anh hùng làm cho mình
trở thành anh hùng, và luôn luôn tồn tại khả năng kẻ hèn nhát không còn hèn
nhát nữa, vị anh hùng không còn là anh hùng nữa. Thuyết hiện sinh luôn định nghĩa
con người qua hành động, cho nên không có học thuyết Triết học nào lạc quan hơn
nó, vì số phận của mỗi con người luôn nằm trong chính bản thân họ, nó bảo với
anh ta rằng hi vọng duy nhất của anh ta chính là hành động, và hành động là cái
duy nhất biến anh ta thành những gì mà anh ta mong muốn
Vậy ý nghĩa cuộc đời này là gì? Tại sao tôi phải sống
trên đời?... Ta luôn tự hỏi lấy mình và câu hỏi này đã bóp chết nhiều nhà triết
học khi họ cố gắng tìm ra lời giải đáp. Thế ta có nên bỏ cuộc, có nên tự an ủi
với lòng mình rằng: Anh không hiểu được cuộc đời này đâu, đừng nghĩ đến nó, hãy
lo mà sống đi... Thế nhưng ta lại muốn gào thét lên trong tuyệt vọng, sống
đi... nhưng sống để làm gì? Sống vì cái gì? Sống cho cái gì?... Đâu đó trong
bóng tối ẩn hiện 1 con người cô đơn lẻ lơi bị che lấp bởi những câu hỏi về cuộc
đời...
Lev Nikolayevich Tolstoy khi còn thiếu niên ông ta
đã tỏ ra khác thường, ông muốn đi tìm 1 triết lí, 1 mục đích cho cuộc đời.
Tolstoy hầu như đã thử hết mọi loại chủ nghĩa, từ khổ hạnh đày đoạ tấm thân, chịu
đói chịu rét, cho tới chủ nghĩa khoái lạc sống trác tác bất cần đời, sau đó lại
theo thuyết linh hồn hư vô, suốt ngày ngồi phân tích tâm hồn và cầu nguyện Thượng
Đế. Nhưng càng phân tích ông càng chán nản, ông ta mất hết niềm tin vào bản
thân mình, ông ta bị lạc lỏng bơ vơ. Sau khi chung chạ với giới quí tộc thượng
lưu thì Tolstoy lại cảm thấy kinh tởm và chán ghét tầng lớp này, thế là ông ta
quay về làm ruộng để nhờ thiên nhiên gột bỏ những thứ dơ bẩn trong mình, ông
làm việc và tiếp xúc với các tầng lớp nhân dân lao động, ông muốn đỡ đần và tìm
hạnh phúc của mình trong hạnh phúc của họ, thế nhưng sau đó ông ta lại thất vọng
khi thấy họ hoặc quá ngu dốt, hoặc quá an phận, chỉ muốn cam tâm sống lay lắt từ
ngày này sang ngày khác. Lúc này Tolstoy lại bị khủng hoảng, ông tự hỏi mình rằng
có đi lạc đường hay không và nên sống như thế nào?
Và cho đến cuối cuộc đời Tolstoy đã gần như muốn chống
lại xã hội, vì đời ông đã không còn lối thoát: "Tôi ráng khuyếch trương
tài sản của tôi để làm gì? Rồi tôi chết đi tôi mang theo được cái gì? Tôi xuất
bản Chiến Tranh và Hoà Bình để mang lại danh vọng nhưng sau đó thì sao? Tôi
nuôi con tôi để sau đó thế nào? Để rồi chúng cũng chết như tôi, và chết là chấm
hết, có còn chăng là những con dòi lúc nhúc trong 1 đống xương tàn... Tôi đang
sống trong 1 thế giới lừa dối lẫn nhau... gia đình mình, vợ con mình, họ cũng
là những con người như mình, họ cũng đang sống trong 1 cảnh ngộ như mình, hoặc
là họ phải sống trong sự dối trá, hoặc là họ phải thấy ghê sợ sự dối trá này và
cách xa nó... Tôi lâm vào tình trạng khủng khiếp, tôi biết rằng tôi đã không
còn tìm thấy được điều gì trên con đường nhận thức lí tính ngoài việc phủ nhận
cuộc đời này. Theo nhận thức của tôi thì đời sống con người là 1 cái xấu và người
ta ai cũng biết lấy điều này, vấn đề là người ta có chịu chấm dứt lấy tình trạng
đó hay không? Thế nhưng người ta vẫn phải cứ sống và tiếp tục sống, còn bản
thân tôi vẫn đang sống mặc dù từ rất lâu rồi tôi đã biết rằng đời sống này là
vô nghĩa..."
Có thật sự là ta nên đi theo con đường của Lev
Nikolayevich Tolstoy? Có thật sự đời sống này là vô nghĩa? Ta dằn vặt bản thân,
ta hoài nghi tất cả... thế nhưng đâu đó vẫn còn chút ánh sáng cho 1 câu hỏi đầy
tối tăm
Arthur Schopenhauer-nhà triết học bi quan của thế kỷ
19 cũng có 1 cái nhìn tương tự, theo ông ta: "Mọi vật đều là những con rối
được chuyển động nhờ bộ máy bên trong... con người có vẻ được lôi kéo từ phía
trước nhưng thực tế thì nó lại bị đẩy từ phía sau, không phải sự sống lôi kéo
nó mà là sự tất yếu đẩy nó đi tới". Đối với Schopenhauer thì mỗi 1 cá nhân
không có 1 giá trị gì đối với tự nhiên, vì "thiên nhiên không chăm lo cho
1 cá nhân mà nó chăm lo cho cả loài". Do vậy "Một đời sống hạnh phúc
là điều không bao giờ có được, điều duy nhất mà 1 con người có thể làm là đời sống
hoành tráng. Kẻ sống đời sống hoành tráng luôn chiến đấu bằng mọi cách, trong mọi
hoàn cảnh sống để chống lại những thứ khó khăn vô tận vì lợi ích chung của mọi
người. và tới lúc nằm xuống thì chính y lại chẳng được lợi ích hay đền bù nào cả.
Lúc lâm chung con người anh hùng đó sẽ hoá đá như ông hoàng Re Corvo của Gozzi,
nhưng với 1 tư thế cao quý và hào hiệp. Kỷ niệm về con người chân thực sẽ còn
mãi, và sẽ được xưng tụng như 1 vị anh hùng, thế nhưng dục vọng của y, sự hoành
tráng của y cũng sẽ bị tan rã bởi sự bội bạc của cuộc đời, và rồi cuối cùng sẽ
tắt ngấm nơi niết bàn".
Đời sống của con người do đó không phải là 1 ân huệ
để vui hưởng, mà là nhiệm vụ bổn phận nặng nền phải thực hiện. Hàng triệu người
kết hợp tạo thành đảng phái, quốc gia để nỗ lực tìm kiếm các lợi ích chung, nhưng
cũng hàng ngàn người đã ngã gục xuống như những vật hi sinh vô nghĩa cho các lợi
ích đó. "Khi thì những ảo vọng vô nghĩa, lúc thì tranh chấp chính trị,
chúng làm cho các quốc qua gây chiến chống lại lẫn nhau... Trong hoà bình, kỹ
nghệ và thương mại phát triển, các phát minh tạo ra những phép màu, đại dương đầy
tàu bè qua lại, các đồ xa xỉ được thu gom từ khắp chân trời góc biển". Nhưng
Schopenhauer tự hỏi: "Mục đích của tất cả mọi sự cố gắng này là gì?",
câu trả lời của ông ta là: "Để kéo dài sự sống phù phu và đau khổ của các
cá nhân trong 1 thời gian ngắn ngủi". Schopenhauer nói cuộc đời là 1 thoả
thuận trao đổi xấu, là sự bất cân đối giữa 1 mặt là nhọc nhằn của con người, và
mặt kia là phần thưởng, có nghĩa cuộc đời là sự thể hiện của chúng ta để
"tìm kiếm 1 cái gì đó vô giá trị". Chẳng có gì để tìm kiếm ngoài
"sự thoả mãn cơn đói khát và bản năng tình dục hay 1 chút thoả mái chóng
qua". Kết luận của Schopenhauer: "Cuộc đời là 1 cuộc buôn bán, mà tiền
lời không bù đắp đủ các chi phí. Không thể có hạnh phúc thực sự vì hạnh phúc chỉ
là sự chấm dứt tạm thời những đau khổ của con người, đau khổ phát sinh do ham
muốn và là biểu hiện của sự thiếu thốn hay các nhu cầu của con người mà không
bao giờ có thể lấp đầy được. Do vậy đời người là 1 nỗ lực không có mục tiêu hay
mục đích gì cả... đời sống của 1 cá nhân... thực sự luôn luôn là 1 bi kịch, mà
nếu đi sâu vào từng chi tiết thì nó có đặc tính của một hài kịch"
................
Đang chìm vào dòng hồi tưởng, thế nhưng những tiếng
động ồn ào xung quanh ta do cơn mưa đã ngừng, lập tức kéo ta về với thực tại...
Ta tự mỉm cười với lòng mình... sống để làm gì? sống cho cái gì?... những câu hỏi
này có thể giải quyết được hay không? Một tia sáng của lí trí xuyên qua màn đêm
của sự ngu dốt đã...
